Faydacı Alışveriş ve Hedonik (Hazcı) Alışveriş

Faydacı Alışveriş ve Hedonik (Hazcı) Alışveriş

Alışveriş ve tüketim davranışlarında, faydacı ve hazcı olmak üzere iki boyuttan söz edilir

Faydacı alışveriş davranışı sergileyen bireyler, satın almayı bir görev olarak görürler. Bu bireyler için ihtiyaç duyulan ürünler tamamlandığında alışveriş sona ermektedir. Yani alışverişte alınan ürünler amacına uygun ve ihtiyaçları karşılar niteliktedir.

Hedonik (hazcı) alışveriş ise duygu, düşünce, fantezi ve algılama biçimiyle ilişkili davranışlar olarak tanımlanabilir. Burda amaç duygusal doyuma ulaşmaktır. Bazı durumlarda bireyler daha faydacı yönde alışverişler yaparken bazen de haz almaya yönelik alışveriş yaparlar. Ancak bazı bireylerde hazza dayalı alışveriş davranışı daha yoğun ve engellenemez bir haldedir.

Faydacı ve hedonik alışveriş kavramını somutlaştıran bir örnek verecek olursak; faydacı alışveriş yapan birisi mağazada ihtiyacı olan ürün bir gömlekse, o gömleği alır ve alışverişi sonlandırır. Ancak hedonik alışveriş davranışında bulunan birey, ihtiyacı olan gömleği değil de beğendiği ve ihtiyacı olmayan bir ürünü alarak alışverişi sonlandırabilir.

Peki siz alışveriş yaparken faydacı mısınız yoksa hedonik misiniz?

Hedonizm kavramı, üzüntü ve kederden kaçarak hazza ulaşma felsefisine dayanır. Bu anlamda hedonik alışveriş yapan bireyler, duygusal olarak haz odaklı bir uyarılma yaşarlar. Ürün satın almanın yol açtığı farklı duygusal zevkler, bireyin ihtiyacı doğrultusunda değil de duygusal doyuma ulaşmasını sağlayacak ürünleri satın almasına yol açar.

Faydacı alışveriş türünde ise hedefe yönelik ve gerçekçi bir satın alma durumu söz konusudur. Bu alışveriş biçimini benimseyen bireyler amaç odaklı ve gereklilik bağlamında hareket ederken, hedonik alışveriş davranışı olan bireyler sonuç odaklı hareket eder. Faydacı alışverişte birey, alacağı ürüne ihtiyacı olup olmadığını göz önünde bulundurur, ürünün ekonomik ve kullanışlı olmasına dikkat eder, ürünün kalitesini önemser. Hedonik alışveriş türünde ise ürünün kalitesi, ihtiyacı karşılaması, kullanışlı olması ve fiyatı önemli değildir.

Çünkü sonuç odaklı bir yaklaşım söz konusudur, kişi sadece alışveriş sonucunda alacağı hazza odaklanır. Bazen faydacı alışveriş davranışını benimseyen bireyler de hedonik duygulara kapılabilir.

Örneğin faydacı tüketimi benimseyen birey, alışveriş sırasında satın almayı düşünmediği ancak çok beğendiği bir ürünle karşılaşabilir. Anlık olarak gördüğü bu ürüne hedonik olarak kapılırsa bu ürünü satın alabilir. Ancak genel olarak hedonik alışveriş davranışını benimseyen bireylerin, faydacı alışveriş davranışını gerçekleştirmesi nadir görülür.

Hedonik alışveriş davranışını bırakamıyorum, ne yapmalıyım?

-Alışveriş sırasında anda kalmaya çalışın. Beğendiğiniz bir ürün gördüğünüzde o ürünü almadan önce kendinize şu soruları sorun; Bu ürüne gerçekten ihtiyacım var mı? Ürün kullanışlı mı? Ürün ekonomik ve kaliteli mi? Aynı fiyata daha iyi bir ürün alınabilir mi? Ürünün daha uygun olduğu yerler var mıdır? Bu soruları cevaplandırdıktan sonra ürünü gerçekten almanız gerekiyorsa almanızda bir sakınca yok. Ancak bu soruların cevabı belirgin değilse ya da alınması gereksiz bir ürün olmasına rağmen almak istiyorsanız haz ihtiyacınız ön plana geçmiş demektir.

-Alışverişe çıkmadan önce bir liste hazırlayın. Böylelikle ihtiyacınız olan ürünler daha net bir şekilde ortaya çıkar. Liste dışına çıkmama konusunda kararlı olun.

-Satın almak istediğiniz ürüne yapacağınız yatırımı gözden geçirin. O ürünü almak ay sonunda sizi zor duruma düşürür mü ya da yatırımı hak eden bir ürün mü sorularını mutlaka cevaplandırın.

-Alışveriş sırasında ihtiyacınız olan ürünler haricinde diğer ürünlere daha fazla vakit harcamayın. Örneğin ihtiyacınız olan ürün bir ayakkabıysa tüm odağınız ayakkabı üzerine olmalı. Eğer diğer ürünlerle daha fazla ilgilenirseniz mutlaka hedonik duygularınızı tetikleyecek birkaç ürün bulursunuz.

-Hedonik duygularla yapılan alışverişlerin uzun vadede sizi ekonomik ve psikolojik olarak olumsuz etkileyeceğinin farkında olun. Çünkü alışveriş haz davranışı haline geldiğinde zihin sürekli olarak o hazzı yaşamak isteyecektir. Ekonomik anlamda buna yetişemediğinizde kendinizi psikolojik olarak rahatsız hissetmeniz kaçınılmazdır.

-Hedonik alışveriş davranışının bir sonucu olarak alışveriş bağımlılığı geliştirme ihtimali yüksektir. Alışverişi karşılayacak ekonomik düzeyin yüksek olup olmaması önemli değildir. Ekonomik düzey yüksek olsun ya da olmasın, hedonik alışveriş davranışını benimsemek olumsuz sonuçlara yol açar. Çünkü alışverişten alınan haz çok kısa süreli ve gerçek dışı bir hazdır. Uzun vadede kişinin boşluk hissine kapılmasına ve yoğun üzüntü yaşamasına neden olabilir.