Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir?

Aaoron Beck tarafından geliştirilen bilişsel terapi, temelde düşüncülerin ruhsal bozukluklar üzerinde etkili olduğuna dayanmaktadır. İnsanlar dış dünyada olup bitenlerle sürekli etkileşim içindedir. Bu etkileşim sürecinde yaşanan olaylara atfettikleri anlamda ve bilişsel süreçte bazı çarpıtmalar söz konusu olabilmektedir.

Bilişsel çarpıtma, dış dünyada olup bitenler hakkında yanlış ya da işlevsiz yorumlamalarda bulunmak olarak tanımlanabilir. Bilişsel çarpıtmalar, işlevsiz olması nedeniyle beraberinde bazı psikolojik rahatsızlıkları da getirebiliyor. Depresyon, panik atak, kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk, özgül fobiler, uyku bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, cinsel işlev bozukluğu, kumar bağımlılığı, alkol-madde bağımlılığı bu rahatsızlıklardan bazılarıdır.

BDT’ye göre düşünceler, duygu ve davranışlar üzerinde etkilidir

Aynı zamanda davranışlar da düşünceleri ve duyguları etkileyebilmektedir. Bu iki ana duruma örnek verecek olursak; İş yerinde patronu tarafından mobbinge uğradığını düşünen birisinin haliyle duygudurumu mutlu, neşeli ve coşkulu olmayacaktır aksine psikolojik sağlığını etkileyecek düzeyde yoğun üzüntü ve dışlanmışlık hissi yaşayacaktır.

Haliyle bu duygu ve düşüncelere sahip olan birisinin patronuna karşı olan davranışı ve yaklaşımları da o denli kısıtlı olacaktır. Patronunu görmekten kaçınacak, onunla karşı karşıya gelme ihtimallerini ortadan kaldıracak, tamamen boyun eğici bir rolü sahiplenme ihtimali artacaktır. Peki bu kişi davranışlarını duygu ve düşüncelerine göre yönlendirmek yerine tam tersi yönde hareket etse ne olur? Yani hissettiği mobbingi görmezden gelerek kabullenmek ve patronundan kaçmak yerine bu problemi halletmeye çalışsa ve patronuna karşı olan etkileşimini artıran girişimlerde bulunsa ne olurdu?

BDT tam da bu şekilde duygu ve düşünceler üzerinde çalışarak davranışları, davranışlar üzerinde çalışarak duygu ve düşünceleri sağlıklı bir yapıda tutmayı hedefler. Özetle BDT’ye göre birçok psikolojik rahatsızlığın sebebi; olayları yanlış yorumlama, algılama ve haliyle hissedilen duygular sonucunda işlevsiz davranışlarda bulunmak olarak görür.

Peki BDT seans işleyişi nasıldır?

Terapi seanslarında ilk 2-3 görüşme terapistiniz sizden bilgi toplar, getirdiğiniz durumla ilgili sizi ve sorununuzu anlamaya çalışarak geniş kapsamlı bir değerlendirme yapar.

Bu değerlendirme sırasında danışanın getirdiği sorunların listesi alınır. Sonraki seanslarda danışana psikoeğitim verilir. Yani bireyin yaşadığı problem durumun formülasyonu danışanla paylaşılır. Böylelikle danışan hangi sorunu ve neden yaşadığını belirgin bir şekilde görmüş olur. Bireyin yaşadığı sorunlar üzerinde BDT’nin nasıl çalıştığı anlatılır. Bu yöntem danışana uygunsa müdahale aşamasına geçilir ve danışanın getirdiği sorunlar müdahale aşamasında çalışılır. Tüm bu süreç danışan ve terapistin ortaklaşa çalışmasıyla iş birliği içinde yürütülür.

Hangi durumlarda etkilidir?

BDT, tüm psikolojik rahatsızlıklarda etkinliği kanıtlanmış bir terapi yöntemidir. Bu nedenle birçok ruhsal bozukluk ya da gündelik işlevi bozan her türlü durumla çalışmaya elverişlidir. Bunlardan bazıları;

Depresyon,
Panik atak,
Kaygı bozuklukları,
Yeme bozuklukları,
Obsesif kompulsif bozukluk,
Özgül fobiler,
Uyku bozuklukları,
Travma sonrası stres bozukluğu,
Cinsel işlev bozukluğu,
Kumar bağımlılığı,
Alkol-madde bağımlılığı,
Okula uyum problemleri,
Akranlarla yaşanan problemler,
İş yaşamında karşılaşılan zorluklar bu alanlara örnek olarak verilebilir.

Daha çok fayda görmek için neler yapılabilir?

Tüm terapi yöntemlerinde en önemli unsur danışanın istekliliği ve terapiye olan devamlılığıdır. Terapi seanslarından en yüksek düzeyde fayda görebilmek için seanslara düzenli katılmak ve seans içinde danışanın üzerine düşenleri yerine getiriyor olması önemlidir. BDT, yapısı gereği ev ödevlerini içeren bir terapi yöntemidir.

Verilen ev ödevleri danışanla ortak bir karar ile oluşturulur. Bu ev ödevlerinin yapılması terapinin en önemli kısmını oluşturur. Bunun haricinde danışanın kafasında oluşan bazı sorular varsa ya da terapiyle ilgili aklına yatmayan kısımlar varsa bunları mutlaka terapistiyle rahatlıkla konuşabilmelidir.

Ne Kadar Sürer?

Terapi seansları için net bir sayı söylemek imkansızdır. Çünkü terapi seanslarının ne kadar süreceğini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Kişinin terapiye gelmede istekliliği, problem olarak getirdiği durum ve bu durumu ne zamandır yaşadığı, daha önce ilaç ya da terapi alıp almadığı, kişilik özellikleri, terapiden beklentisi bu faktörlerden bazılarıdır.

Danışanın getirdiği duruma bağlı olarak değişmekle birlikte aşağı yukarı 7-8 seans sonrası belirtilerde kısmi bir düzelmenin gerçekleşmeye başlaması gerekmektedir. Eğer uzun süren seanslar sonrasında en ufak bir değişim bile yoksa bunu terapistinizle konuşmanızda fayda var.

İlaç kullanabilir miyim?

Terapiye ek olarak psikiyatr desteği alıyorsanız ve doktorunuz ilaç kullanmanız gerektiğini belirtiyorsa mutlaka ilaç tedavisine devam edilmelidir. Tek başına terapinin yeterli gelmediği durumlarda da mutlaka ilaç desteği almakta fayda vardır. Birçok bilimsel araştırma bulgusuna göre ilaç ve terapinin birlikteliğinde tedavinin daha kısa sürede ve kalıcı sonuçlar yarattığı bilinmektedir.